انتشارات ایرانشناسی دو سفرنامه منتشر کرد
به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «سفرنامه سرفردریک جان گلداسمید» با ترجمه امید شریفی منتشر شده است. این کتاب گزارش سفر ژنرال گلداسمید از جمله نخستین مدیران
به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «سفرنامه سرفردریک جان گلداسمید» با ترجمه امید شریفی منتشر شده است. این کتاب گزارش سفر ژنرال گلداسمید از جمله نخستین مدیران خطوط تلگرافی بریتانیا در ایران و بازیگر اصلی طرح تقسیمات مرزی بلوچستان و سیستان در دوره ناصرالدین شاه بین سال‌های ۱۸۷۰ تا ۱۸۷۲ م مصادف با یکی از بدترین قحطی‌های تاریخ ایران است.
گلداسمید در این سفر سیستان را به دو قسمت، سیستان اصلی و فرعی تقسیم کرده است؛ سیستان اصلی را به ایران و سیستان بیرونی را به افغانستان واگذار کرد. این سفرنامه دربردارنده سه بخش با عناوین «تحلیل سفرنامه»، «سفرنامه گلداسمید» و «ضمائم» است. مترجم در بخش نخست قبل از پرداختن به سفرنامه گلداسمید به موضوعاتی همچون عهدنامه پاریس و مرزهای شرقی، سرآغاز دوشقه شدن سیستان، نقاط ضعف سفرنامه، آثار قحطی خانمان‌سوز سال قبل در خراسان و حکمیت گلداسمید از نگاه سیاحان انگلیس می‌پردازد.
در ابتدای این بخش درباره ماموریت گلداسمید در ایران آمده است: «سفرنامه گلداسمید دربرگیرنده گزارشی بیش از یک سفر عادی است. گلداسمید نخستین رئیس تلگرافخانه انگلیس در ایران بود که سال‌های متمادی در ایران با ماموریت‌های مختلف زندگی کرده بود و به‌واسطه کشیدن سیم تلگرراف در نواحی جنوبی ایران، بلوچستان و مکران اطلاعات کاملی از این نواحی داشت. در سال ۱۸۷۰ میلادی حکمیت تعیین مرزهای بلوچستان ایران و انگلستان (پاکستان امروزی) را انجام داد، در همین سال که اختلافات مرزی ایران در ناحیه سیستان نیز بالا گرفته بود، پادشاه یا امیر وقت افغانستان، شیرعلی خان به‌طور رسمی از بریتانیا خواست تا از سوی حکومت ایشان در منطقه سیستان دخالت نماید. ژنرال گلداسمید در این ماموریت‌ها در ظاهر برای رفع اختلاف و حکمیت، ولی در اصل بازیگر اصلی این میدان بود و وظیفه‌ای بیش از حکمیت برای خود و دولت انگلیس قائل شد و تقسیم اسالت‌های سیستان و بلوچستان را انجام داد.»
بخش دوم کتاب به سفرنامه ژنرال گلداسمید اختصاص یافته است. سفری از بندرعباس تا مشهد از راه سیستان، بندعباس تا کهنوج، در دوساری جیرفت، ملاقات با مهمان‌دار در دولت‌آباد جیرفت، قدرت حاکمان محلی رودبار و جیرفت، در میان کویر و بیابان، هوای بارانی و سرمای شدید، ویژگی‌های سیستان اصلی، سیستان بیرونی، توصیف بیرجند و پذیرایی سرد خاندان علم، عبور از مسیری با چشم‌اندازی نیکو، سایه ترس از ترکمن‌ها در مسیر قائن- بجستان و حرکت در گذرگاه‌های کوهستانی بارانی برخی از مهمترین عناوین سفرنامه گلداسمید را تشکیل می‌دهند.
گلداسمید با اشاره به سرزمین سیستان و تقسیم آن به دو بخش اصلی و فرعی می‌نویسد: «تعریف و معین کردن آنچه این روزها سیستان نامیده می‌شود، امری است که با احساس شرم و خجالت می‌توان گفت تا حدودی مشکل است. برای فهمیدن و به درستی نشان دادن آنچه که من دیده‌ام، برنامه و نقشه‌ای بهتر از دو قلمرو یا دو خاک و سرزمین نمی‌توان تصور و مشخص نمود، یکی جمع و جور و متمرکز که من آن را سیستان اصلی، ویژه یا مخصوص می‌دانم و دیگری جدا یا منفصل و نامنظم که ممکن است سیستان بیرونی شناخته گردد.»
کتاب «سفرنامه سرفردریک جان گلداسمید» با ترجمه امید شریفی در ۱۴۰ صفحه با شمارگان ۵۰۰ نسخه و بهای ۱۲ هزار تومان از سوی انتشارات ایرانشناسی روانه بازار کتاب ایران شد.
همچنین بر اساس این گزارش، «سفرنامه فیروز میرزا فرمانفرما» با تصحیح امید شریفی دربردارنده گزارشی از اوضاع اجتماعی، فرهنگی و نظام سیاسی دوران فرمانفرما در ایالت کرمان و بلوچستان با نگاهی ویژه به جیرفت است.
کتاب «سفرنامه فیروز میرزا فرمانفرما» که عنوان اصلی آن «جیرفت» است با تصحیح امید شریفی در چهار بخش با عناوین «تحلیل سفرنامه»، «روزنامه سفر جیرفت»، «یادداشت‌ها و افزوده‌ها» و «ضمائم» تهیه و تنظیم شده است.
فیروزمیرزا فرمانفرما پسر عباس میرزا، نوه فتحعلی‌شاه، از رجال تاثیرگذار دوره محمدشاه و ناصرالدین شاه بود که از همان دوران جوانی تا زمان مرگ دارای مقام‌های مهم کشوری و لشکری، ازجمله حکمرانی ایالت وسیع کرمان و بلوچستان بود. فرمانفرما سفر جیرفت را در آخرین سال حکمرانی‌اش، مصادف با یکی از بدترین قحطی‌های شهر کرمان، در زمستان سال ۱۲۵۹ه. ش آغاز و در آخر فروردین ماه سال بعد به پایان رساند که این سفرنامه حاصل این سفر اوست.
بخش نخست کتاب نگاهی گذرا به سفرنامه دارد. رعیت‌های برده، جیرفت مقر نگهداری قشون، کرمان و خاندان فرمانفرما، حکومت اول فیروزمیرزا بر کرمان و بلوچستان، مالیات روستاییان، روزی روزگاری هلیل‌رود و دلفارد و شگفتی شاهزاده برخی از مهمترین عناوین این بخش کتاب را تشکیل می‌دهند.
در قسمتی از این بخش از کتاب درباره سفر فرمانفرما به جیرفت آمده است: «سفر فیروزمیرزا مصادف با واگذاری زمین‌های دولتی، تیول در حد گسترده‌ای به علما، بازرگانان و مقامات دولتی بود. فیروزمیرزا به همراه افرادی از صاحب‌منصبان و مستخدمان، حرکت خود را در ربیع‌الاول سال ۱۲۹۷ هجری قمری مصادف با ۱۲۵۹ هجری شمسی، ۱۸۸۱ میلادی از کرمان آغاز نمود و در جمادی‌الاول سال ۱۲۹۸ هجری قمری مصادف با بیست و سوم فروردین ۱۲۶۰ هجری شمسی و آوریل ۱۸۸۱ میلادی به کرمان برگشت. سبک نگارش ایشان به اصطلاح روزنامه‌ای یا به عبارتی روزانه می‌باشد، که در آن زمان سبکی شناخته شده در ادبیات سفرنامه‌نویسی بود و در اغلب سفرنامه‌های آن دوره مورد استفاده قرار می‌گرفت.»
متن «روزنامه جیرفت» فیروزمیرزا از بخش دوم کتاب شروع می‌شود. در این بخش فیروزمیرزا گزارش سرکشی خود به بخش‌های مختلف کرمان را مرحله به مرحله ارائه می‌دهد.
او درباره رفسنجان می‌نویسد: «مسافت این منزل هفت فرسنگ است و آبادی ندارد و شن‌زار است. در وسط را یک آب انبار بدی است، آب و علف ندارد، بسیار بد راه و مکانی است، باد زیادی دارد. یک فرسخ بر{تا} رفسنجان که {به} بهرام آباد مشهور شده، اول آبادی و زراعت و قنوات است و محصول خوب داشتند و زراعت زیاد کرده بودند. بارانی که در بین راه کبوترخان آمد، د در اینجا زیاد آمده بود. رعایا از وحشت بیرون آمده، نهایت خشنودی داشتند. کمال طراوت در محصولات و زمین‌ها پیدا شده بود.»
بخش بعدی کتاب به یادداشت‌ها و افزوده‌ها اختصاص دارد. در این بخش مطالبی درباره رباط، بهرام آباد، پاریز، ملک‌آباد (سیرجان)، قادرآباد، سوغان، فاریاب، هوجرد و خاتون آباد (جیرفت) با استناد به دیگر سفرنامه‌ها آمده است.
کتاب «سفرنامه فیروز میرزا فرمانفرما» با تصحیح امید شریفی در ۲۰۰ صفحه با شمارگان ۵۰۰ نسخه و بهای ۱۴ هزار تومان در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفت.
