پشت پرده رویارویی عربستان و قطر
جهان > دیدگاه - محمد کرباسی:منتشر شدن خبر حرف‌های تمیم بن‌حمد آل ثانی، امیر قطر در مراسم فارغ‌التحصیلی نظامیان این کشور طی روزهای گذشجهان > دیدگاه - محمد کرباسی:
منتشر شدن خبر حرف‌های تمیم بن‌حمد آل ثانی، امیر قطر در مراسم فارغ‌التحصیلی نظامیان این کشور طی روزهای گذشته باعث به راه افتادن یک جنگ تمام‌عیار رسانه‌ای میان جبهه عربستان و امارات در مقابل قطر شده است.
هر چند مقام هاي قطري خبر منتشر شده را جعلي و نادرست خوانده اند اما هر روز تنش ميان دو طرف بيشتر مي شود. روز گذشته رئيس جمهور مصر در تازه ترين حمله، قطر را حامي تروريسم خواند و اعلام كرد كه وقتش رسيده كه اين كشور مجازات شود.
دكتر مهران كامروا، رئيس مركز مطالعات بين المللي و منطقه اي دانشگاه جورج تاون اعتقاد دارد كه نمايان شدن دوباره اين تنش ها به يك مشكل ريشه اي درباره ديد متفاوت اين كشورها به اخوان المسلمين و همچنين تلاش جبهه عربستان براي مداخله سياسي در قطر بازمي گردد. به عقيده او عربستان و امارات حالا بهانه اي پيدا كرده اند تا فشارها بر قطر را كه نمي خواهد در رابطه با رياض كشوري مانند بحرين باشد افزايش دهند.
- يك ماجراي رسانه اي باعث شده تا تنش ها ميان جبهه عربستان و امارات با قطر بارديگر نمايان شود. هر چند حالا پاي اين مسئله به رسانه ها رسيده اما مي دانيم كه تنش ميان قطر و عربستان به هر حال هميشه با فراز و نشيب وجود داشته است. به نظرتان چرا انتشار حرف هاي منتسب به امير قطر ناگهان باعث اوج گرفتن اين تنش ها شده و ريشه اختلاف ها كجاست؟
همانطور كه گفتيد اختلاف ميان قطر با امارات و عربستان زياد بوده است. در ميان اين جنگ رسانه اي حالا بازار شايعات داغ است. در يمن، عربستان و امارات در يك جبهه قرار گرفته اند. جبهه عربستان با امير كويت كه به هر حال سابقه ديرينه دارد نمي توانند وارد چنين تنشي شوند. قطر اما در اين ميان داراي امير و حاكمي جوان است كه رابطه متفاوتي با اخوان المسلمين دارد. قطري ها چند سال پيش يك راهبرد و استراتژي جديد در رابطه با اخوان المسلمين اتخاذ كردند.
استراتژي اين بود كه به جاي مبارزه و مقابله با اخوان المسلمين و انداختن اعضاي آنها به زندان سعي كنند آنها را داخل سيستم اداري و آموزشي قرار دهند؛ برخوردي كه در قطر با اخوان المسلمين بود بسيار خفيف تر به حساب مي آمد و آنها را درون نظام بوروكراسي وارد كردند. اگر اكنون به وزارت آموزش و پرورش، فرهنگ يا اوقاف قطر برويد كارمندان رده مياني طرز فكرشان با اخوان خيلي نزديك است. در مقابل استراتژي امارات و عربستان به همراه مصر درباره اخوان المسلمين بسيار متفاوت است. آنها مي گويند هر كسي كه عضو اخوان المسلمين است تروريست محسوب مي شود. فعاليت حزب اصلاح را ممنوع كردند و سلب تابعيت را در دستور كار قرار دادند.
اين اختلاف استراتژي درباره اخوان المسلمين يك اختلاف اساسي سياسي به حساب مي آيد و يكي از ريشه هاي اساسي اختلاف بين آنهاست. امير قطر جوان است و از لحاظ سياسي تجربه پدرش را ندارد. عربستان و امارات به بهانه حرف هاي منتشر شده اكنون موقعيت را غنيمت دانسته اند تا از امير جوان قطر زهر چشم بگيرند. عربستان و امارات تلاش دارند تا از امير قطر آتو يا بهانه اي به عنوان ابزار فشار در دست داشته باشند يا به قول آمريكايي ها به كسي كه روي زمين افتاده لگد مي زنند.
- يعني به نظرتان امير قطر را به اين بهانه هدف قرار داده اند تا در صحنه سياسي اين كشور تغيير به وجود آورند؟
عربستان و امارات تلاش زيادي دارند كه زير پاي امير قطر را خالي و در اين كشور مداخله كنند. گفته مي شود آنها مي خواهند كه برادر جوان تر امير قطر به نام عبدالله كه ۲۶-۲۷ ساله است به قدرت برسد. عربستان و امارات اعتقاد دارند كه اين برادر جوان تر را راحت تر مي توانند كنترل كنند.
- اين تنش ها بلافاصله پس از سفر ترامپ به رياض و اجلاس كشورهاي عربي و اسلامي در عربستان بالا گرفت. به نظرتان ارتباطي ميان اين سفر و حملات عربستان و امارات عليه قطر وجود دارد؟
بازار شايعات داغ است و خيلي سخت است صحت اخبار را تشخيص داد. مسئله مشخص اما اين است كه ترامپ در سخنراني خود در رياض از اكثر كشورهاي عربي تقدير كرد به جز قطر. اين ماجرا قبل از جريان انتشار حرف هاي منتسب به امير قطر بود كه باعث جلب توجه اكثر كارشناس ها شد.
- مقام هاي قطري مي گويند خبرگزاري رسمي اين كشور هك شده بود و افراد ناشناس خبري جعلي را منتشر كرده بودند. حرف هاي منتشر شده از امير قطر را با توجه به شناختي كه از اين كشور داريد چقدر نزديك به واقعيت مي دانيد؟
حرف هاي امير قطر درباره لزوم تنش نداشتن با ايران دور از ذهن نيست اما به نظرم حرف هايي كه در تمجيد اسرائيل زده شده بعيد به نظر مي رسد. هيچ سياستمداري در قطر جرأت ندارد كه به صورت علني از اسرائيل تجليل كند. هرچند ممكن است در عمل سياست خارجي و امنيتي با اسرائيل همراه باشد.
پدر امير فعلي قطر با ايران رابطه نزديكي داشت. تا سال هاي ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ رابطه ايران و قطر بسيار صميمانه بود. از نظر دولت قطر ايران دولت منطقه اي و بزرگ است و نبايد با ايران تنش داشت. ديگر كارشناسان هم عقيده دارند كه خبر منتشر شده صحيح يا جعلي باشد حرف هاي گفته شده درباره ايران صحيح و منطقي است.
- شدت تكذيبي كه قطري ها درباره اين مسئله دارند و مرتب آن را تكرار مي كنند اما نشان مي دهد كه قطري ها در اين ميان تمايل چنداني به تنش با جبهه عربستان ندارند و مي خواهند رابطه خود را با اين جبهه حفظ كنند.
از سال ۲۰۱۴ به بعد قطري ها تلاش داشته اند رابطه اين كشور با عربستان بسيار صميمي و گرم باشد. زماني كه ملك سلمان هم به دوحه سفر كرد قطري ها سنگ تمام گذاشتند و استقبال بسيار صميمي و گرمي از او داشتند. حتي در جريان حمله عربستان به يمن، قطر ۱۰۰۰ نظامي خود را به يمن اعزام كرد كه مسئوليت لجستيكي دارند. هر چند اين اقدام نمادين به حساب مي آيد اما اقدام مهمي بود تا اين كشور نزديكي خود به عربستان را نشان دهد.
- به نظر مي رسد قطر آن كشور مطيعي كه عربستان مي خواهد نبوده است. منظورم از مطيع اين است كه عربستان مي خواهد همه ابعاد سياست هاي خود را به كشورهايي كه با رياض رابطه دارند تحميل كند. يعني آنها را در يك حصار ديپلماتيك قرار مي دهد كه رياض چارچوب آن را تعيين مي كند.
بله، درست است. عربستان با كشورهاي مختلف چنين رفتاري دارد. قطر تا حدي دارد سعي مي كند كه استقلال خود را به ويژه در سياست خارجي حفظ كند. عربستان اما مي خواهد كشورهاي كوچك تر رابطه و وضعيتي مانند بحرين داشته باشند. بحرين اكنون تبديل به يك استان يا مستعمره عربستان شده است. اين مسئله اما براي قطري ها بسيار ثقيل و سنگين است.
- قطر يعني در يك دو راهي قرار گرفته است؟ تحت فشار قرار دارد تا مسير عربستان يا استقلال سياست خارجي خود را انتخاب كند؟
يك نظريه سياست خارجي موسوم به Hedging وجود دارد. يعني كشورهاي كوچك مثل سنگاپور، سوئيس و قطر آن را پيگيري مي كنند. يعني اين كشورها سعي مي كنند كه با همه كشورها رابطه خوب و متوازني داشته باشند. قطر تا سال ۲۰۱۳ اين سياست را به صورت علني پيگيري مي كرد. يعني رابطه اش با ايران نزديك و همزمان با آمريكا هم خوب بود. يعني گفته مي شود دليل ندارد كه به خاطر رابطه با آمريكا با ايران خصومت داشته باشيم.
اين سياست خارجي اما ناگهان تغيير كرد و به سمت عربستان رفتند. وقتي مثلا ايران، امير قطر را براي اجلاس سران كشورهاي صادر كننده دعوت كرد او شركت نكرد كه بگويد سمت عربستان است. اما به تدريج مي خواهند رابطه شان را با ايران حفظ كنند و به همان سياست Hedging بازگردند و همه طرف ها را در سياست خارجي خود حفظ كنند.
