اتهام وارد نیست
فرهنگ > ادبیات - دکتر محمد بقایی‌ماکان:بسیاری کسان دانسته یا ندانسته ابیاتی منسوب به فرزانه توس را به‌عنوان شاهدی بر نگاه حقارتآمیزفرهنگ > ادبیات - دکتر محمد بقایی‌ماکان:بسیاری کسان دانسته یا ندانسته ابیاتی منسوب به فرزانه توس را به‌عنوان شاهدی بر نگاه حقارت‌آمیز وی به زنان عنوان می‌کنند. معروف‌ترین این ابیات عبارتند از:
زنان را از آن نام نايد بلند /كه پيوسته در خوردن و خفتنند
يا: زن و اژدها هر دو در خاك به
جهان پاك از اين هر دو ناپاك به
يا: به اختر كس آن دان كه دخترش نيست / چو دختر بود، روشن اخترش نيست
ابياتي از اين دست به 3 دليل استوار از سراينده شاهنامه نيست.
نخست اينكه در متن هاي موثق شاهنامه مانند چاپ مسكو، خالقي و جنيدي نيامده است. ديگر اينكه از منظر سبك شناسي تناسبي با شيوه سخن فردوسي و متانت كلامي او ندارد؛ زيرا حكيم توس اهل دشنام دادن و به كار بردن الفاظ زشت و ناپسند نيست، ولي از اين دو مهم تر آن است كه در صورت قبول ابياتي از اين دست تضادي آشكار با ديدگاه كلي وي درخصوص زن پديد مي آيد. زنان در شاهنامه از ارزش هاي والايي برخوردارند؛
چندان كه بدون آنان جذابيت و حلاوتش از دست مي رود. گردآفريد دختر گژدهم، سپه سالار ايراني «به كردار شير» با سهراب نبرد مي كند، گرديه خواهر بهرام چوبين «زني جهان جوي» است كه به جنگ خاقان چين مي رود و ديگر زنان مانند ماه آفريد دختر ايرج، هماي دختر بهمن، رودابه مادر رستم، سيندخت مادر رودابه، تهمينه همسر رستم و بسياري زنان ديگر جملگي چهره هايي الگويي براي زندگي واقعي به شمار مي آيند.
فردوسي نه تنها زنان را داراي ارزش هاي باطني والا مي داند بلكه زيبايي و دلارايي آنان را با دل انگيزترين كلمات مي ستايد. در شاهنامه از شهري نمونه به نام «هروم» نام برده مي شود كه سررشته داري آن به دست زنان است.
همي رفت با نامداران روم / بدان شارستان كه خواني هروم
كه آن شهر يكسر زنان داشتند / كسي را در آن شهر نگذاشتند
بنابراين هيچ عقل سليمي نمي پذيرد كه كسي مانند فردوسي در كتابي كه به شدت بر خردگرايي و معيارهاي ارزشمند اخلاقي تأكيد دارد، 2 برداشت متفاوت از يك موضوع داشته باشد.
- نويسنده و پژوهشگر ادبيات
