اقتصاد > اقتصاد‌ ایران - سروش خسروی-دبیر گروه اقتصاد و بورس:ایالات متحده نام ۱۰ شرکت بزرگ بورس را به فهرست تحریم‌های یکجانبه‌اش علیه

اقتصاد > اقتصاد‌ ایران - سروش خسروی-دبیر گروه اقتصاد و بورس:
ایالات متحده نام ۱۰ شرکت بزرگ بورس را به فهرست تحریم‌های یکجانبه‌اش علیه ایران افزود؛ ۱۰ شرکتی که طبق برآوردهای همشهری تعداد سهامداران خرد و فعال بخش خصوصی آنها دست‌کم ۵۰۰ هزار نفر است.

به این ترتیب آمریکا نشان داد قصد دارد در دور تازه تحریم ها طیف بزرگی از جامعه ایران و به ویژه سرمایه گذاران خرد را تحت تأثیر قرار دهد. توجه داشته باشیم پیش تر تعدادی دیگر از شرکت های متعلق به بخش خصوصی ایران که در بورس یا فرابورس فعالند، در فهرست تحریم های متعدد آمریکا جای گرفته بودند.

با اعلام فهرست جدید وزارت خزانه داری آمریکا، تعداد شرکت های بورس که هدف تحریم های آمریکا قرار گرفته اند از 29شرکت فراتر رفته است. اما چرا بازار سرمایه که قاعدتا محمل حضور سرمایه گذاران خرد است، به هدف تحریم ها تبدیل شده است؟ برای دستیابی به یک پاسخ درست باید کمی به عقب برگردیم.

اقتصاد ایران از یک سال پیش گرفتار رنج ناشی از رشد نقدینگی و سرازیر شدن پول های پرقدرت و تورم زا به سوی بازارهای طلا، ارز، مسکن و خودرو است. حتی در این اواخر آوار ناشی از این جریان پولی، به شکلی مضحک، بازار رب گوجه و سیب زمینی را هم تحت تأثیر قرار داد.

اما در جریانی موازی از تابستان امسال، بازار سرمایه و به ویژه بازارسهام، به آرامی بر اثر ورود جریان نقدینگی وارد مسیر رشدی فزاینده شد. البته قطعا در مسیر رشد منحنی شاخص بورس، عوامل متعددی دخیل بوده اند اما به یقین ورود سرمایه گذاران جدید و پول های تازه نفس یکی از مهم ترین دلایل رشد بازار سهام و افزایش عمق آن در ماه های اخیر بوده است.

البته آنچه در این میان تفاوتی محرز را بین حرکت جریان پول در بازار سهام و سایر بازارها ایجاد می کند، ماهیت عمل و سازوکار کیمیاگرانه بازار سرمایه است. یکی از معجزات بازار سرمایه در هر اقتصادی، این است که بورس با کمک فرایندها و ابزارهای خود می تواند جریان پول های پرقدرت (Hot Money) را به جریان پول های تازه نفس (Fresh Money) تبدیل کند. در واقع این مکانیسم، بورس را به یک دستگاه کیمیاگری در اقتصاد تبدیل کرده که پول های تورم زا، از منشأ ثابت را، به نفع تامین مالی کسب و کارها در حوزه های مالی، صنعت و تجارت، جذب و در عین حال اثر تورمی آن را به صفر نزدیک می کند.

یافته ها و محاسبات به نسبت دقیق همشهری نشان می دهد در طول 100روز اخیر، سهامداران کوچک، معادل 10هزار میلیارد تومان از نقدینگی خرد خود را وارد دستگاه کیمیاگری بورس کرده اند و همین موضوع موجب شده ارزش مبادلات روزانه بازارهای سهام فعال در ایران، شامل بورس و فرابورس، در روزهای اوج، تا مرز 3هزار میلیارد تومان هم افزایش یابد.

طبق آمار ارزش کل مبادلات سهام و اوراق بهادار انجام شده در 4بورس ایران، شامل بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس ایران، بورس کالای ایران و بورس انرژی، از آغاز امسال تاکنون معادل 250هزار میلیارد تومان بوده که از این میزان 130هزار میلیارد تومان برای خرید اوراق بهادار و 120هزار میلیارد تومان برای خرید انواع کالاهای پایه پرداخت شده است.

آخرین آمارها نشان می دهد؛ تعداد سهامداران بازار سرمایه ایران، در مهرماه امسال به 11میلیون نفر نزدیک شده و اگر 2میلیون دارنده واحدهای صندوق های سرمایه گذاری را هم به این آمار اضافه کنیم، مجموع ذی نفعان خرد بازار سرمایه، به 13میلیون ایرانی خواهد رسید. از طرف دیگر سهام دست کم 30شرکت بزرگ و عمده فعال در بورس، فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی در سبد سهام عدالت، با 47میلیون سهامدار، حضور دارد.

این نمای کلی، تصویری به نسبت دقیق را از طیف گسترده اثرگذاری بازار سرمایه بر زندگی ایرانی ها و حیات اقتصادی آنها به نمایش می گذارد. با استناد به همین آمار مختصر می توان دریافت که چرا بازار سرمایه به هدف تحریم های یکجانبه آمریکا تبدیل شده است.

با توجه به این مقدمات به نظر می رسد ایالات متحده قصد دارد زمین جنگ اقتصادی را گسترده تر کند و تا حد امکان تلاش می کند نتایج تنگ تر کردن دایره تحریم ها را در سبد دارایی ها و سرمایه های تک تک ایرانیان به نمایش گذارد. با توجه به تعداد زیاد و طیف گسترده سهامداران شرکت های تحت تحریم قرار گرفته، به نظر می رسد هدف اصلی آمریکا از اعمال سیاست تازه تحریمی اش ایجاد آشوب در بازارهای مالی ایران و تضعیف انگیزه های سرمایه گذاری است. توجه داشته باشیم همانطور که کارشناسان بازارهای مالی به همشهری گفته اند،

این بار با رقیب کارآزموده ای مواجهیم. استیو منوچین، وزیر خزانه داری آمریکا، از متخصصان شناخته شده در وال استریت، یعنی قلب بازار سرمایه ایالات متحده است. در وال استریت، منوچین را با تخصصش در حوزه مدیریت ریسک می شناسند، بنابراین او طبیعتا تلاش می کند با تکیه بر تخصص خود، با سود جستن از ابزارهای تحریمی، ریسک سرمایه گذاری در اقتصاد و به ویژه بورس های فعال در ایران را تا حد ممکن بالا ببرد. به نظر می رسد هدف تحریم های تازه، بر هم زدن تعادل بازار سرمایه ایران و اختلال در روند کار دستگاه کیمیاگری بورس است.

بهترین راه خنثی سازی این اقدام، ایجاد ابزارهای بدل برای کاهش ریسک سرمایه گذاری، به ویژه برای سهامداران خرد است. طبق نص صریح قانون بازار اوراق بهادار، مصوب مجلس شورای اسلامی در سال1384، سازمان بورس وظیفه حمایت از منافع و حقوق سهامداران خرد را برعهده دارد، حال که این بار آمریکا سرمایه گذاران و سهامداران خرد را هدف گرفته، باید دولت این بند قانونی را از طریق نهاد ناظر بازار سرمایه، یعنی سازمان بورس، فعال کند،

سازمان بورس هم باید براساس وظایف قانونی اش، بازارهای معامله ابزارهای کنترل و مدیریت ریسک، نظیر اوراق آتی و آپشن و همچنین صندوق های سرمایه گذاری را توسعه دهد و از حال رکود و رخوت درآورد. حالا که پس از شبکه بانکی و نفت، آمریکایی ها، دماسنج اقتصاد ایران یعنی بورس را هدف گرفته اند، نهادهای مسئول نباید اجازه دهند حرارت بیش از حد یا برودت افراطی ناشی از هیجان های روانی، باعث نوسان دمای دماسنج شود.

در این مسیر، هم دولت، هم مسئولان سازمان بورس و البته سهامداران بزرگ حقوقی، مسئولیت دشواری در صیانت از حقوق سهامداران خرد، تنش زدایی روانی از بازار سرمایه و البته خنثی سازی ترفندهای تحریمی آمریکا دارند.